O Zlatiboru

Zlatibor je talasasta visoravan i pripada grupi Starovlaških planina, odnosno dinarskom planinskom masivu.

Prosečna nadmorska visina je oko 1.000 m, a najviši vrhovi su:

Tornik (1.496 m), Brijač (1.440 m), Čigota (1.422 m), Čuker (1.359 m), Konjoder (1.337 m), Ljuljaš (1.269 m), Vijogor (1.281 m), Kobilja glava (1.176 m), Gradina (1.149 m), Jelova gora (1.147 m), Gruda (1.140 m), Crni vrh (1.177 m) i dr.
Najveći vrhovi su na južnom delu Zlatibora, dok se nadmorska visina sve više smanjuje idući ka severu.

Veće zaravnjene površine bez nekih viših uzvišenja se na Zlatiboru zovu poljima. Najveća polja su Braneško polje kod sela Branežaca i Šljivovice, Markovo u Mokroj Gori, Rasničko u Draglici i Sjeniško u Sjeništima i Rožanjsko u Rožanstvu.

Zlatiborska brda su većinom kupastog oblika, protežu se grebenasto i veoma strmo padaju do reka i potoka, odakle se opet dižu, praveći tesne klisure.

Bogatstvo voda na Zlatiboru u obliku reka, potoka i jezera, pored veličanstvenih prizora daju nam mogućnost da uživamo u kupalištima, vožnjama čamcima, pedalinama i uživamo u različitim aktivnostima vezanim za vodu.

Zlatibor je nagnut ka severu i severozapadu, pa većina reka odlazi na tu stranu. Sva voda sa Zlatibora teče u Crno more – Drinom, Đetinjom i Moravicom. Sa južnog i centralnog dela Zlatibora, vodu u Drinu odvode Uvac i Crni Rzav; sa severa i severozapada, Sušica je nosi u Đetinju; a sa istoka, Veliki Rzav je odvodi u Moravicu.

Zlatibor je čuven po pijaćim vodama, od kojih su neke najbolje u Srbiji. Najzdravije (i najhladnije) su: Hajdučka česma i Hajdučica u Murtenici, Zaugline pod Čigotom, Jovanova voda u Alinom Potoku, Dunjića vrelo u Stublu, Pašića vrelo u Čajetini, Oko, Kulaševac i Đurkovac na Kraljevim Vodama, Đurovića česma na Torniku, Ćirovića česma u Mušvetama i Bukvića vrelo u Zovi.

Prirodnih jezera na Zlatiboru nema, ali ima dve izgrađene veštačke akumulacije.

U centru Zlatibora na Kraljevom trgu, se nalazi veštačko jezero ‘’Zlatiborsko jezero’’ koje puni potok Obudoevica. Izgrađeno je 1947. godine isključivo za turistučke potrebe. Dugo je 150m a široko 50m. Renovirano je 2020. godine (foto 1- po godinama by: @centralinn_zlatibor)

Ribničko jezero na reci Crni Rzav, koje je na 8km udaljenosti od centra Zlatibora. Nalazi se na pola puta do ski centra na Torniku i Manastira Uvac. Dugo je 2km sa površinom od 0,4km. Nastalo je 1971. Godine za potrebe vodosnabdevanja naselja Zlatibor i Čajetina pijaćom vodom. Voda je neverovatno čista i bistra a tamna boja potiče od tamnog kamena koje pokriva dno jezera. Kao što i sam naziv kaže, bogato je ribama: klen, pastrmka, šaran, linjak, som. Kupanje u jezeru je zvanično zabranjeno.

Klima : subalpska

Srednja godišnja temperatura na Zlatiboru iznosi oko 7,5 °C.

Najhladniji mesec je januar – prosečna temperatura oko −2,5 °C
Najtopliji mesec je avgust – prosečna temperature oko 15°C.

Prosečna dnevna temperatura na Zlatiboru iznosi oko 18 °C.

Prosečni broj sunčanih sati godišnje je oko 2.000. Insolacija Zlatibor izdvaja od drugih planinskih centara te u julu imamo 267 sunlanih sati, u avgustu 260, a najmanji u decembru 75.

Padavine na Zlatiboru variraju od mesta do mesta. Prosečna godišnja visina padavina na Zlatiboru je oko 880 mm, u Ljubišu oko 990 mm, a u Čajetini oko 940 mm, dok jugoistočni predeli imaju nešto više od 1.000 mm. Najviše padavina se izlučuje u maju i oktobru, dok je najsuvlji mesec mart. Kiše padaju preko ciele godine, grad u toplijim periodima (od maja do septembra), a sneg pada od oktobra do maja i zadržava se u proseku oko sto dana, ali se često događa da padne i izvan ovog perioda. Letnje padavine su u obliku jakih pljuskova propraćenih grmljavinom i izazivaju eroziju.

Magle su retke, posebno na centralnom delu Zlatibora, a i kad se pojave, brzo se gube, jer nema većih kotlina u kojima bi se zadržale. Međutim, često se događa da se oblaci spuste i zahvate planinske vrhove više od 1000 m.

Vlažnost vazduha ima u proseku, najveću vrednost u 7, a najmanju u 14 časova, i nikad nije manja od 75%. Prosek je do 60% i prirodno je da je na planini veća na mestima sa manjom nadmorskom visinom.

Zlatibor je svrstan među vazdušne banje Srbije.
Najčešći i najbrži vetrovi na Zlatiboru su oni koji dolaze sa jugozapada i severoistoka. Najčešći i najjači u toku cele godine je severoistočni vetar, posebno u periodu od oktobra do maja. On u svim godišnjim dobima snižava temperaturu vazduha. Jugozapadni i južni vjetrovi se obično javljaju od jeseni do proleća i donose relativno tople vazdušne mase, tako da zimi ublažuju hladnoću, a leti povećavaju temperaturu vazduha.

Zlatiborska klima je povoljna za lečenje bronhijalne astme, oboljenja tiroidne žlezde, malokrvnosti, bolesti metabolizma, kardiovaskularnih poremećaja iscrpljenosti, nervnih oboljenja  i drugih alergijskih oboljenja.

Vlada Republike Srbije je 2017. godine proglasila Zlatibor parkom prirode.

Park prirode „Zlatibor” nalazi se na teritoriji opštine Čajetina, grada Užica i opština Nova Varoš i Priboj i obuhvata: 

• na teritoriji opštine Čajetina – katastarsku opštinu Stublo i delove katastarskih opština Alin potok, Branešci, Gostilje, Dobroselica, Drenova, Jablanica, LJubiš, Semegnjevo, Čajetina i Šljivovica; 
• na teritoriji grada Užica – deo katastarske opštine Mokra Gora;
• na teritoriji opštine Nova Varoš – delove katastarskih opština Bela reka, Draglica, Negbina i Seništa; 
• na teritoriji opštine Priboj – delove katastarskih opština Banja, Kratovo i Rača.

Površina Parka prirode „Zlatibor” iznosi 41.923,26 ha, od čega je 18.158,83 ha (43,31%) u državnom vlasništvu, 23.582,42 ha (56,25%) u privatnom, 93,68 ha (0,22%) u javnom, 74,85 ha (0,18%) u društvenom, 13,48 ha (0,04%) u drugim oblicima vlasništva, od čega je I stepenom obuhvaćeno 4,69 %, II stepenom 45,93% i III stepenom 49,38% ukupne površine područja Parka prirode „Zlatibor”.

Na području Parka prirode „Zlatibor” utvrđuju se režimi zaštite I, II i III stepena.